Wypalenie zawodowe — przyczyny, objawy, etapy, jak zapobiegać?
Co to jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to zjawisko, które można rozpatrywać pod wieloma kątami – pod kątem psychologii społecznej, psychologii pracy, zarządzania, psychologii klinicznej czy psychologii osobowości. Jednoznaczna definicja tego zjawiska w literaturze przedmiotu nie istnieje. W języku angielskim występuje natomiast pojęcie „burn out syndrome”, które tłumaczymy na polski jako ,,syndrom wypalenia zawodowego”, jednak przetłumaczone na język potoczny, oznacza ,,Jestem wyczerpany — nie dam rady zrobić już nic więcej”. Wypalenie zawodowe jest więc zjawiskiem cechującym się całkowitą utratą energii oraz motywacji do pracy.
Komu grozi wypalenie zawodowe?
Na zespół wypalenia zawodowego szczególnie narażone są osoby, które zawodowo zajmują się pomaganiem innym. Są to pielęgniarki, lekarze, wolontariusze, pomagający w różnych ośrodkach. Szczególnie narażone są jednocześnie osoby nadwrażliwe, samotne i bierne, a także pracoholicy, dla których praca stoi zawsze na pierwszym miejscu.
Jak pokazują statystyki, syndrom wypalenia zawodowego dotyka częściej kobiety niż mężczyzn. Najczęściej w wieku 40-59 lat. Obecnie ta granica wiekowa się obniża, a na długotrwały stres narażeni są coraz młodsi pracownicy.
W rzeczywistości problem wypalenia zawodowego może dotyczyć każdego z nas.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Główną cechą wypalenia zawodowego jest ogólne, silne wyczerpanie. Po czym jeszcze można stwierdzić, że cierpimy na zespół wypalenia zawodowego?
- Długotrwały stres.
Na stres ma wpływ wiele czynników — np. duża odpowiedzialność i presja, nadmiar pracy, napięte relacje z szefem i współpracownikami, oraz zacięta rywalizacja. Gdy stresu jest zbyt dużo, zaczyna mieć negatywny wpływ, co prowadzi do wyczerpania. - Pracoholizm.
Pracoholikami określa się osoby, które utożsamiają się ze swoją pracą. Praca zawsze przekłada się nad wszystko inne. Wraz z odnoszeniem sukcesów wzrasta ich samoocena i pewność siebie, natomiast mierząc się z porażkami, uważają się za najgorszych. Pracoholicy nie potrafią usiedzieć spokojnie — przynoszą pracę do domu, zaniedbując relacje z bliskimi. Nie dają sobie czasu na odpoczynek, który w życiu każdego człowieka jest niesamowicie ważny. - Problemy w relacjach z przełożonymi i współpracownikami.
Kiepska atmosfera w pracy prowadzi do ogólnego zniechęcenia. Pamiętajmy o tym, aby zadbać o dobre relacje z ludźmi, z którymi pracujemy na co dzień. Jeśli nie potrafimy się dogadać z zespołem, to niechętnie podchodzimy również do naszych obowiązków, a na samą myśl o pójściu do pracy, robi się nam niedobrze.
- Emocjonalne angażowanie się w problemy współpracowników i klientów.
Mierząc się z własnymi problemami, jest nam nieraz ciężko, skutkując wzrostem poziomu stresu. Biorąc na siebie problemy innych, sprawimy, że będziemy przeciążeni. Istotne jest, aby ustalić granicę między życiem zawodowym a prywatnym.
- Brak możliwości awansu.
Monotonne zadania sprawiają, że nasza motywacja do pracy spada. Brak nowych wyzwań oraz możliwości rozwoju, bez cienia nadziei na wyższe stanowisko z lepszym wynagrodzeniem, to prosta droga do wypalenia.
Objawy wypalenia zawodowego
Poniższe objawy składają się na ogólny obraz wypalenia zawodowego – sytuacji, w której dana osoba już w ogóle nie jest w stanie funkcjonować w normalny, niezaburzony w żaden sposób i nie jest w stanie odnaleźć się w rzeczywistości, która daną osobę otacza.
- Przepracowanie i ciągłe poczucie zmęczenia
Jednym z pierwszych sygnałów, jaki daje ci mózg, jest poczucie, że obowiązki Cię przerastają. Czujesz, że ciągle stoisz w miejscu, ponadto jesteś senny i wyczerpany.
- Brak satysfakcji z pracy.
Wykonywane obowiązki, przynoszące efekt, nie przynoszą Ci żadnej przyjemności.
- Problemy ze snem.
Oznacza to, że mimo całej przespanej nocy, w dalszym ciągu czujesz się zmęczony.
- Wahania nastrojów i negatywne emocje.
Jednego dnia jesteś niesamowicie szczęśliwy, radosny, drugiego dnia jesteś najbardziej zdołowanym człowiekiem. Objawem jest też łatwa irytacja i szybkie denerwowanie się.
- Niskie poczucie własnej wartości.
Mimo ogromu pracy, jaką wykonujesz, nie czujesz, że jest to wartościowe. Masz wrażenie, że inni są lepsi od Ciebie.
Etapy wypalenia zawodowego
Psycholog Christina Maslach wyróżnia trzy fazy wypalenia zawodowego:
I Etap Emocjonalnego Wyczerpania
Zaczynasz czuć potrzebę udowodniania innym, że jesteś dobry w tym, co robisz. Zaczynasz zaniedbywać własne potrzeby, zaciera się granica między potrzebami wewnętrznymi a wymaganiami stawianymi przez społeczeństwo.
II Etap Cynizmu i Depersonalizacji
Zaczynasz unikać spotkań towarzyskich, kształtują się mechanizmy wyparcia. Wrogość do społeczeństwa. Izolacja. Oderwanie od poczucia własnej osobowości.
III Etap Obniżenia Oceny Własnych Dokonań
Pojawiają się ataki paniki, pustka wewnętrzna, różne fobie, obniżenie nastroju. Brak wiary we własne umiejętności. Pełnoobjawowe stadium wypalenia – wyczerpanie psychiczne, fizyczne i emocjonalne.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Kluczowe jest, aby znaleźć granicę między pracą a życiem prywatnym. Zadbaj o wypoczynek i aktywność fizyczną. Spróbuj znaleźć nowe hobby, które być może zmieni się w pasję. Dobrym rozwiązaniem będzie też planowanie nadchodzących dni, tak, aby mieć więcej czasu dla siebie. Nie staraj się być zawsze perfekcyjny – znajdź przestrzeń na popełnianie błędów. Bądź wdzięczny sobie samemu, doceniaj to, co robisz. Wyznaczaj realne do osiągnięcia cele. Pamiętaj o zachowaniu balansu. Warto zacząć już przy pierwszych objawach. Skutki będą jeszcze bardziej dotkliwe. Zapobieganie jest lepsze niż leczenie.
